پیامک‌های تبلیغاتی مدت‌هاست که به چالشی جدی در روابط میان کسب‌وکارها و کاربران تلفن‌های همراه تبدیل شده است. هنوز استانداردهای اثربخشی در این باره شکل نگرفته و فضایی پرتنش ایجاد شده که هم کسب‌وکارها را ناراضی کرده و هم کاربران را.
از ابتدای تابستان سال ۱۴۰۲ طی یک اقدام نظارتی، درج عبارت «لغو ۱۱» در انتهای پیامک‌های تبلیغاتی کسب‌وکارها الزامی شد. قابلیتی که این امکان را به کاربران می‌دهد که در صورت عدم تمایل به دریافت پیامک، با ارسال عدد یازده به همان سرشماره، دریافت پیامک تبلیغاتی از آن سرشماره را لغو کنند. هرچند به نظر می‌رسد این اقدام برای کاربران تصمیم به‌جا و درستی است، اما بی عیب و نقص نیست چرا که مسئله اصلی کاربران با پیامک‌های تبلیغاتی، لغو آن‌ها نیست، دریافت بی‌رویه پیامک از کسب‌وکارهایی‌ست که با سرشماره‌های مختلف به شماره‌هایی که کاربران آن‌ها نیستند، پیامک تبلیغاتی ارسال می‌کنند. مانند پیامک‌های تبلیغاتی‌ای که بصورت روزمره از تورهای مسافرتی، کلینیک‌های زیبایی و کاشت مو و یا خرید زمین در شمال دریافت می‌کنیم و معلوم نیست شماره ما را از کجا آورده‌اند!
در این نوع از پیامک‌ها صاحبان کسب‌وکار از دیتابیس‌های از‌پیش‌آماده‌شده، پیامک‌های تبلیغاتی را برای کسانی ارسال می‌کنند که از هیچ طریقی برای دریافت پیامک از آن مجموعه‌ها اعلام آمادگی یا ابراز علاقه نکرده‌اند. در این باره مشکل اصلی کاربران لغو پیام‌های بعدی نیست؛ بلکه یک قدم قبل‌تر یعنی دریافت همان پیامی‌ست که در انتها لغو ۱۱ را حمل می‌کند است؛ و در نهایت چند روز بعد پیام مشابهی را از یک سرشماره دیگر دریافت می‌کنند.
با این اوصاف الزام درج عبارت «لغو ۱۱» تمام مشکلات را مرتفع نمی‌کند و مسئله اساسی، دسترسی عمومی به دیتابیس افراد است؛ درواقع می‌توان گفت در اجرای این قانون به همه ابعاد آن توجه نشده است.
نقطه ضعف‌های اجبار درج عبارت «لغو۱۱»
از همان زمان که استفاده از این عبارت در پیامک‌های تبلیغاتی اجباری شد، چند موضوع به عنوان نقطه ضعف مورد نقد قرار گرفت به طور مثال امکان به اشتباه قرار گرفتن کاربر در لیست سیاه، بلاک شدن پیامک‌های OTP برای کاربران و تحمیل هزینه مضاعف به کسب‌وکارها به دلیل اضافه شدن کاراکتر به پیامک‌ها از مواردی بودند که فعالان این حوزه در ابتدا به آن اشاره کردند، اما در ادامه دو بعد دیگر ماجرا هم مورد نقدوبررسی قرار گرفت.
یکی از ابعاد این ماجرا عدم تسلط کاربران روی نحوه استفاده از این عبارت است، فرض کنید کاربری از پلتفرم نوبت‌دهی آنلاین، یک نوبت دریافت می‌کند و کاربر تصور می‌کند ارسال ۱۱ وقت ویزیت وی را لغو می‌کند! در نتیجه نه تنها نوبتش لغو نمی‌شود، بلکه دیگر برای آن فرد هیچ پیام دیگری هم ارسال نخواهد شد.
موردی دیگری که مشاهده شده این است که گاهی هم ارسال ۱۱، پیامک‌های بعدی را لغو نمی‌کند. مدیرکل حفاظت از حقوق مصرف‌کننده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی سال گذشته در گفتگویی با پیوست گفت شکایت به سامانه ۱۹۵ راه خلاصی از این پیامک‌ها است.
عملا ممنوعیتی برای ارسال پیامک تبلیغاتی از شماره شخصی نیست
از طرف دیگر طبق مصوبه دیگری از کمیسیون تنظیم مقررات در سال گذشته، ارسال پیامک‌های تبلیغاتی از شماره‌های شخصی ممنوع است و سیم‌کارت متخلفین مسدود می‌شود، اما ازآنجا که متخلفان به راحتی می‌توانند سیم‌کارت دیگری از اپراتوری جدید دریافت کنند، همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. شاید اعمال محدودیت برای اشخاص حقیقی و حقوقی که از طریق شماره‌های شخصی پیامک تبلیغاتی ارسال می‌کنند، راهکار اثربخش‌تری باشد.
نیازمند نظارت بیشتر هستیم
در مجموع اجبار درج عبارت «لغو ۱۱» در ظاهر عملی مثبت است، اما همه جوانب ماجرا بررسی و حل نشده و نقاط ضعف بسیاری دارد که هم مخاطبان و هم صاحبان کسب‌وکار را دچار چالش کرده است. جا دارد تا رگولاتور در سال جدید نسبت به مناسب‌سازی فضای بازاریابی پیامکی اقدامات کامل‌تری را در دستور کار قرار دهد تا علاوه بر اختیار داشتن کاربران نسبت به قطع ارسال پیامک از یک سرشماره، ارسال پیامک‌های تبلیغاتی به کاربرانی که اصطلاحاً سابسکرایبر یک کسب‌وکار نیستند، دشوار یا غیرممکن باشد.