مقاله حاضر مروری بر وضعیت آموزش و پژوهش تبلیغات در ایران است. ابتدا به معرفی تبلیغات می پردازیم، سپس برای مرور وضعیت آموزش به وضعیت رشته تبلیغات در ایران و همچنین کتابهای منتشر شده در این زمینه اشاره می کنیم. برای مرور وضعیت پژوهش، وضعیت مجله ها و مقاله های علمی پژوهش در زمینه تبلیغات را بررسی می کنیم.

به گزارش ایدنا (رسانه تبلیغات ایران) تبلیغات مدرن در ایران سابقه‌ای 200 ساله دارد و آموزش و پژوهش دراین عرصه نیز جوان و نوپاست با این حال در سال‌های اخیر توجه به جنبه‌های مختلف تبلیغات اعم از سیاسی، دینی و اقتصادی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

درباره مولف

اعظم صوفیانی دانش‌آموخته دوره دکترای علوم ارتباطات اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی، پژوهشگر و مدرس ارتباطات و مطالعات فرهنگی است و سابقه تدریس در آکادمی‌های مختلف از جمله دانشگاه علم و فرهنگ، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه علمی‌کاربردی را دارد. او هم‌اکنون عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات است. صوفیانی به صورت تخصصی در حوزه‌های زنان، کودکان، قومیت‌ها، مهاجران، کودکان کار، افراد بی‌خانمان و افراد دارای معلولیت (با تمرکز بر بازنمایی رسانه‌ای، کلیشه‌ها و ارتباطات استیگما) فعالیت پژوهشی دارد.

مقدمه

برییِرلی در «کتابچه تبلیغات» توضیح می دهد که چرا شرکتها و سازمانها تبلیغات می کنند؟ چطور در مورد بازارشان تحقیق می کنند؟ کجا تبلیغ می کنند و در کدام رسانه ها؟ اصول و فنون اقناع و اثرگذاری آن ها چیست؟ و چطور موفقیت تبلیغاتی شان را اندازه گیری می کنند؟ در فهرست این کتاب به موارد زیر اشاره شده است: تولید برای مصرف؛ ایجاد و بخش بندی کردن بازارها؛ کشف کردن مصرف کنندگان؛ ساختار و روابط بنگاه های تبلیغاتی؛ تبلیغات و رسانه ها؛ طرح ریزی رسانه ها؛ تحقیق رسانه ها؛ اصول اقناع؛ محتوای اقناع؛ اشکال اقناع؛ اندازه گیری اثرات؛ مقررات گذاری تبلیغات؛ تبلیغ کردن در بحران ها.

نویسنده در مقدمه کتاب می گوید: رادیوها در کنار تخت؛ نامه ها در جاکفشی؛ بیلبوردها در ایستگاه اتوبوس؛ مجله ها در آرایشگاه؛ روزنامه ها در قطار؛ فکس ها در محل کار؛ ویدئوها در بیمارستان؛ برچسب ها در روزنامه فروشی و تلویزیون در اتاق نشیمن: در هر لحظه ای از روز ما با پیامهای تبلیغات تجاری بمباران می شویم. چه دوست داشته باشیم و چه متنفر باشیم، نمی توان از تبلیغات اجتناب کرد و اغلب هم تبلیغات در اینکه ما مصرف کنیم موفق می شوند. تبلیغ کنندگان معمولا از طریق رسانه های مختلف و با ارائه چندین پیام به مصرف کنندگان، سعی در جذب آنها دارند. به طور مثال یک مبارزه انتخاباتی تنها از طریق تبلیغات پوستر و با یک شعار نیست.

تبلیغات به دلایل متعددی مورد استفاده قرار می گیرد: ایجاد انگیزه در مصرف کنندگان برای خرید کالاها، یا برای مصرف کنندگان خاصی که تمایل به خرید کالاها ندارند، تغییر دادن نگرش ها یا تشویق کردن آنها به خرده فروشی کردن محصولات دست دوم. به طور مثال شما علاقه ای به خرید تلفن همراه ندارید اما در طرحی ویژه (که برنامه ریزی تبلیغاتی است) شرکت سازنده به شما پیشنهاد می دهد که تلفن همراه قدیمی شما را می خرد و شما می توانید گزینه جدیدی تهیه کنید.
اما ساختار صنعت تبلیغات مدرن ریشه های آن در انقلاب صنعتی است. پیشرفت فناوری، تکنیک های تولید محصول را ارتقا داده و بنابراین تولید کالاها و خدمات انبوه را امکانپذیر ساخته است. تولیدکنندگان باید بازارهای مصرف جدیدی را پیدا کنند و بازارهای موجود را گسترش دهند تا منافعشان حفظ شود و بتوانند بر قیمت ها کنترل داشته باشند. آنها کالاها را برندگذاری می کنند و برندها را تبلیغ می کنند تا مصرف کنندگان را به خرده فروشی یا عمده فروشی ترغیب نمایند. تولیدکنندگان، رسانه های جمعی را به عنوان ابزاری برای رونق و تحریک تقاضا می دانند و بیشترین تمرکز آنها بر تبلیغات رسانه های جمعی است که بر بازارهای متمرکز و انبوهی دسترسی دارند. واژه “تبلیغات” که بیشتر برای پرداخت پول برای ارتباطات رسانه های جمعی می آید، به مرور زمان ابزاری برای اهداف بازاریابی و کنترل بازار مصرف کنندگان شد. در دهه 1980 میلادی بیشتر بنگاه های تبلیغاتی بر درآمد بالا از تبلیغات رسانه های جمعی متمرکز بودند.

هزاران مطالعه دانشگاهی درباره متون تبلیغاتی و تعامل آنها با مخاطبان وجود دارد، اما تعداد کمی تولید تبلیغات از نگاه تبلیغ کننده را بررسی می کنند. کتابچه تبلیغات به بررسی ساختارهای سازمانی و تجربه های حرفه ای به دست آمده از تبلیغات می پردازد. چهار حوزه کلی را پوشش می دهد: اول، چه کسی تبلیغ می کند؟ چرا تبلیغ می کند؟ چه چیزی را تبلیغ می کند؟ دوم، روابط اجتماعی و اقتصادی میان تولیدکنندگان و دست اندرکاران تبلیغاتی؛ شرکت ها، بنگاه ها، صاحبان رسانه ها و حکومت ها. سوم، رویکردهای نظری و گفتمان های حرفه ای برآمده از تحقیقات، تولیدات، طرح های رسانه ها و فروش: تبلیغات چطور با هم می آید؟ کجا و در چه زمانی تبلیغات ظاهر می شود و چرا؟ چهارم، تغییرات تاریخی صنعت تبلیغات از سالهای اولیه شکل گیری اش تا دوره تغییر سریع آن در دهه 1990. (برییِرلی، 1995: 1-2)

در این مطالعه مروری ما می خواهیم ببینیم آموزش و پژوهش تبلیغات در ایران به چه سوالات و کلیدواژه هایی در زمینه تبلیغات پاسخ می دهد و دست اندرکاران آموزش و پژوهش تبلیغات چه کسانی هستند و چگونه عمل می کنند.

مروری بر وضعیت آموزش تبلیغات در ایران

رشته تبلیغات در دانشگاه های ایران

• رشته ای تحت عنوان «تبلیغات و بازاریابی» در دانشگاه علمی کاربردی در مقطع کاردانی و به صورت پودمانی در گروه «مدیریت و خدمات اجتماعی» ارائه می شود[1].

این دوره شامل 30 عنوان درس به قرار زیر است: اخلاق تبلیغات و بازاریابی، ارتباط با رسانه ها، ارتباط تصویری، اصول مدیریت، اصول و فنون تبلیغ، برگزاری نمایشگاه، پیام و پیام نویسی تبلیغات، تغییرات اجتماعی، رسانه شناسی، روابط عمومی و تبلیغات، روزنامه نگاری، روش تحقیق، زبان تخصصی، سازمانها و کانونهای تبلیغاتی، طراحی و چاپ، عکاسی و تبلیغ، فنون مذاکره، کاربرد نرم افزارهای رایانه ای در تبلیغات، کارورزی۱، کارورزی۲، کسب و کار از دیدگاه اسلام، مبانی آمار، مبانی ارتباط انسانی، مبانی اقتصاد، مبانی بازاریابی، مبانی جامعه شناسی، مبانی حقوق، مبانی روانشناسی، مبانی هنر، مخاطب شناسی و تبلیغات.

15 مرکز آموزشی دانشگاه علمی کاربردی شامل 8 مرکز در تهران، 7 مرکز استان های زنجان، اردبیل، کردستان، کرمانشاه، لرستان، گلستان و اصفهان این رشته را ارائه می کنند که عبارتند از: مرکز آموزش علمی-کاربردی جهاد دانشگاهی زنجان، مرکز آموزش علمی-کاربردی خبر اردبیل، مرکز آموزش علمی-کاربردی سازمان بازرگانی استان کردستان، مرکز آموزش علمی-کاربردی شرکت شیر پاستوریزه پگاه تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱۸تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱کرمانشاه، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱لرستان، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۳۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۳۴تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۴تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی گرگان۳، مرکز علمی کاربردی شرکت تولید فرش ایران سپهر.

• رشته «کاردانی حرفه ای تبلیغات» در دانشگاه علمی کاربردی در مقطع کاردانی و به صورت پودمانی در گروه «فرهنگ و هنر» ارائه می شود.[2]

این دوره 30 عنوان درس دارد که عبارتند از: ارتباط با رسانه، ارتباط تصویری، ارتباطات انسانی، اصول سرپرستی، اصول و فنون تبلیغات، اطلاعات آماری، برگزاری نمایشگاه، پیام نویسی در تبلیغات، جامعه شناسی فرهنگی، چاپ و نشر، حقوق فرهنگی و رسانه ای، خوشنویسی و طراحی حروف، رسانه شناسی، روابط عمومی و تبلیغات، روانشناسی اجتماعی، طراحی، عکاسی تبلیغاتی، فرهنگ عمومی، کارآفرینی، کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاربرد نرم افزار ها در تبلیغات، کاربینی، کارورزی۱، کارورزی۲، کانونهای تبلیغاتی، مبانی بازاریابی، متون تخصصی، مخاطب شناسی، نظر سنجی، هنر و ارتباطات.

این رشته در 30 مرکز دانشگاه علمی کاربردی ارائه می شود که شامل 14 مرکز در تهران، 3 مرکز در آذربایجان غربی و 13 مرکز در استان های البرز، آذربایجان شرقی، چهارمحال و بختیاری، زنجان، اردبیل، لرستان، سمنان، قم، مرکزی، بوشهر، خراسان رضوی، گلستان و اصفهان است. این مراکز عبارتند از: مرکز آموزش علمی-کاربردی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز، مرکز آموزش علمی-کاربردی انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان و فروشندگان مبل استان تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی ایثارگران قائم (عج) پارس، مرکز آموزش علمی-کاربردی بازرگانی استان آذربایجان غربی، مرکز آموزش علمی-کاربردی بازرگانی واحد آذربایجان شرقی، مرکز آموزش علمی-کاربردی تعاونی پیام شهرکرد، مرکز آموزش علمی-کاربردی جهاد دانشگاهی زنجان، مرکز آموزش علمی-کاربردی خبر اردبیل، مرکز آموزش علمی-کاربردی سازمان مدیریت صنعتی ارومیه، مرکز آموزش علمی-کاربردی شرکت زاگرس پوش بروجرد، مرکز آموزش علمی-کاربردی شرکت شیر پاستوریزه پگاه تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی شهرداری سمنان، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد قم، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱۲تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱۸تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱اراک، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱بوشهر، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۰تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲خراسان رضوی، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۳۰تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۳۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۴تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۷تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۹تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی گرگان۳، مرکز آموزش علمی-کاربردی مهاباد۳، مرکز علمی کاربردی شرکت تولید فرش ایران سپهر.

• رشته «کارشناسی حرفه ای مدیریت تبلیغات-تجاری» نیز در دانشگاه علمی کاربردی در مقطع کارشناسی و به صورت پودمانی در گروه «فرهنگ و هنر» ارائه می شود.[3]

این دوره شامل 33 عنوان درس به قرار زیر است: ارتباط با رسانه، اصول مدیریت، اصول و فنون تبلیغ، اصول و فنون مذاکره، اقدام پژوهی، برنامه ریزی بازار یابی، بودجه و برنامه ریزی تبلیغات، تبلیغات اینترنتی، تحقیقات بازاریابی، تحلیل محتوای پیام های ارتباطی، تصویربرداری، تفسیرآماری، تیزر تبلیغاتی، جامعه شناسی تبلیغات، حقوق و قوانین بازاریابی، حقوق و قوانین تبلیغاتی، رفتار شناسی بازاریابی، زبان تخصصی، شیوه های اقناع و تبلیغ، فرهنگ و تبلیغات، کاربرد نرم افزارهای فیلم سازی، کاربینی، کارورزی۱، کارورزی۲، مخاطب شناسی تبلیغات، مدیریت بازاریابی، مدیریت بازاریابی جهانی، مدیریت تبلیغات، مدیریت کسب و کار و بهره وری، مدیریت مراکز و سازمانهای فرهنگی، نظام اقتصادی ایران، هنر و رسانه، هویت و برندسازی.

این رشته در 18 مرکز آموزشی دانشگاه علمی کاربردی ارائه می شود شامل 7 مرکز در تهران، 2 مرکز در مازندران، 2 مرکز در خراسان رضوی و 7 مرکز در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمان، آذربایجان شرقی، یزد، کردستان و گلستان. این مراکز عبارتند از: مرکز آموزش علمی-کاربردی بازرگانی استان آذربایجان غربی، مرکز آموزش علمی-کاربردی بازرگانی واحد خراسان رضوی، مرکز آموزش علمی-کاربردی بهشهر، مرکز آموزش علمی-کاربردی سازمان بازرگانی استان کردستان، مرکز آموزش علمی-کاربردی سازمان بازرگانی استان کرمان، مرکز آموزش علمی-کاربردی سازمان مدیریت صنعتی تبریز، مرکز آموزش علمی-کاربردی شرکت شهرک های صنعتی اردکان، مرکز آموزش علمی-کاربردی شرکت یکدانه شرق، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۰تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۳۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۵مازندران، مرکز آموزش علمی-کاربردی قروه۱، مرکز آموزش علمی-کاربردی گرگان۳، مرکز آموزش علمی-کاربردی گروه صنعتی گلرنگ، موسسه آموزش عالی آزاد مدیریت و فناوری امیرکبیر.

• رشته «کارشناسی حرفه ای مدیریت تبلیغات-فرهنگی» نیز در دانشگاه علمی کاربردی در مقطع کارشناسی و به صورت پودمانی در گروه «فرهنگ و هنر» ارائه می شود.[4]

این رشته 33 عنوان درس دارد که عبارت است از: ارتباط با رسانه، اصول مدیریت، اصول و فنون تبلیغ، اصول و فنون مذاکره، اقتصاد صنایع فرهنگی و هنری، اقدام پژوهی، بازاریابی کالاهای فرهنگی و هنری، بودجه و برنامه ریزی تبلیغات، تبلیغات اینترنتی، تبلیغات کالاهای فرهنگی و هنری، تحلیل محتوای پیام های ارتباطی، تصویربرداری، تفسیرآماری، تیزر تبلیغاتی، جامعه شناسی تبلیغات، حقوق و قوانین تبلیغاتی، رفتار شناسی بازاریابی، رفتار شناسی فرهنگی ایرانیان، زبان تخصصی، شیوه های اقناع و تبلیغ، صنایع فرهنگی، فرهنگ و تبلیغات، فناوری و فرهنگ، کاربرد نرم افزارهای فیلم سازی، کاربینی، کارورزی۱، کارورزی۲، مخاطب شناسی تبلیغات، مدیریت بازاریابی، مدیریت تبلیغات، مدیریت کسب و کار و بهره وری، مدیریت مراکز و سازمانهای فرهنگی، هنر و رسانه.

13 مرکز علمی کاربردی رشته کارشناسی حرفه ای مدیریت تبلیغات-فرهنگی را ارائه می کنند که 6 مرکز در تهران، 2 مرکز در خراسان رضوی و 5 مرکز در استان های سیستان و بلوچستان، گیلان، فارس، لرستان و بوشهر قرار دارد. این مراکز عبارتند از: مرکز آموزش علمی-کاربردی جهاد دانشگاهی زاهدان، مرکز آموزش علمی-کاربردی جهاد دانشگاهی فومن، مرکز آموزش علمی-کاربردی خبر شیراز، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱۸تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱خراسان رضوی، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۱لرستان، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۰تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۲خراسان رضوی، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۳۱تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۴۳تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی فرهنگ و هنر واحد۵۵تهران، مرکز آموزش علمی-کاربردی کنگان.

• رشته «تبلیغات تلویزیونی و بازاریابی» در دوره ای کوتاه در مقطع کارشناسی ارشد دانشکده صداوسیما برگزار گردید.[5] منابع تخصصی آزمون این رشته به این صورت معرفی شده است:
• اصول مدیریت و تبلیغات از دید بازاریابی (ضریب ۲)

مدیریت تبلیغات از دید بازاریابی- محمود محمدیان- انتشارات حروفیه ۱۳۷۹

• تبلیغات تجاری و اصول و شیوه‌های علمی (ضریب ۲)

تبلیغات تجاری و اصول و شیوههای علمی- ویلیام ولز و همکاران، ترجمه سینا قربانلو -انتشارات مبلغان ۱۳۸۲

• اصول بازاریابی (ضریب ۳)

مدیریت راهبردی نام تجاری- ژان نویل کاپفر، ترجمه سینا قربانلو- انتشارات مبلغان

• اصول ساخت تبلیغات رادیویی و تلویزیونی (ضریب ۳)

چگونه آگهی تلویزیونی بسازیم؟- هانتلی بالدوین، ترجمه حمید گرشاسبی – انتشارات

• برنامه‌ریزی و مهارت‌های فروش (ضریب ۳)

روانشناسی تبلیغات تجاری- ماکس ساترلند، ترجمه سینا قربان لو- انتشارات مبلغان 1383

همچنین در دوره ای دانشکده صداوسیما اطلاعیه پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد در صدا و سیما برای سال تحصیلی 88 – 89 در رشته های تبلیغات بازرگانی و تبلیغات سیاسی ارائه کرد.[6] با توجه به اینکه اطلاعات بیشتری از این دو رشته وجود ندارد، به نظر می رسد به صورت یک دوره آزمایشی برگزار شده باشند.

• رشته «تبلیغ و ارتباطات فرهنگی» در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه سوره برگزار می شود.[7]

تعداد واحد و عناوین دروس این رشته عبارتند از: 9 درس پیش نیاز و جمعا 18 واحد که عبارت است از: آمار عمومی و آمار در علوم اجتماعی، اصول و مبانی برنامه ریزی فرهنگی، انسان شناسی فرهنگی، روش تحقیق عمومی، روانشناسی عمومی، زبان عمومی ۱، زبان عمومی ۲، مبانی جامعه شناسی، کامپیوتر. 9 درس اصلی و تخصصی و جمعا 18 واحد شامل دروس: مبانی ارتباطات، نظریه های ارتباطات، برنامه ریزی و سیاست گذاری در فرهنگ و ارتباطات، روش تحقیق تخصصی، کاربرد علوم اجتماعی در تبلیغ، آشنایی با ابزارهای ارتباطی، غرب شناسی و سیاست های ارتباطی، انسان شناسی فرهنگی ایران، تبلیغات، هنر و رسانه ازدیدگاه امام و رهبری. 5 درس اختیاری و جمعا 10 واحد از میان دروس: اصول روابط عمومی، آشنایی با سیاست های تبلیغی ادیان، اصول مشاوره و راهنمایی، جریان شناسی شبهات مطرح علیه اسلام و تشیع، آشنایی با ادیان بزرگ، آشنایی با فرق اسلامی، بررسی نقش هنر در تبلیغ، اصول ارتباط و تبلیغ در کتاب و سنت، آشنایی با مختصات جهان اسلام، مخاطب شناسی.

همانطور که نتایج جستجوها نشان می دهد رشته تبلیغات در دانشکده های علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی ارائه نشده است. دانشگاه علمی کاربردی در دو مقطع کاردانی و کارشناسی در دو گروه مدیریت و هنر در استانهای مختلف این رشته را ارائه کرده است. دانشگاه سوره و دانشگاه صداوسیما هم تلاش هایی در ارائه این رشته داشته اند.

کتاب های تبلیغات

جستجوی کتاب با کلیدواژه «تبلیغات» در وبسایت خانه کتاب[8]، از سال 1380 تا کنون، 1361 کتاب است :

جستجوی کتاب با کلیدواژه «تبلیغات» و در موضوع علوم اجتماعی، از سال 1380 تا کنون شامل 263 یافته است:

از 8 کتاب یافت شده در زمینه کمک درسی و آموزشی 6 عنوان آن مربوط به چاپ های مختلف کتاب «ارتباط متقاعدگرانه در تبلیغ» نوشته محمدعلی حکیم‌آرا است. این کتاب توسط انتشارات سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاهها (سمت) منتشر شده و چاپ اول آن با تیراژ 1000 نسخه مربوط به سال 1384 است. دو عنوان دیگر کتاب کمک آموزشی هر دو تحت عنوان «جامعه‌شناسی تبلیغات: بر اساس سرفصل دروس دانشگاه جامع علمی کاربردی» است که یکی از آنها نوشته تقی دادرس، سالار عطایی و محقق اردبیلی در سال 1392 با تیراژ 1000 نسخه چاپ شده است و دیگری نوشته ابراهیم گودرزی‌فراهانی، سیدصادق نبوی، سیداحمد حسنی و مربوط به سال 1393 است.

در جدول زیر گزارشی از 191 عنوان کتاب چاپ اول[9] بر اساس تعداد عنوان کتاب در هر سال، جمع تیراژ در آن سال، کمترین تیراژ و بیشترین تیراژ ارائه شده است:

همانطور که جدول نشان می دهد در سالهای اخیر تعداد عنوان کتابهای منتشر شده بیشتر است (البته ممکن است تعداد کم کتابها در سالهای دهه 80 به دلیل عدم امکان نمایه کردن باشد). در سالهای اخیر تعداد عنوان ها زیاد شده اما با توجه به اینکه از میزان تیراژ کتابها کاسته شده است، به رغم اختلاف در تعداد عنوان در جمع تیراژ اختلاف چندانی وجود ندارد. سال 96 با 22 عنوان کتاب و جمع تیراژ 19800 و سال 89 با جمع تیراژ 23100 و 11 عنوان کتاب پیشتاز است. کمترین تیراژ 50 نسخه است که مربوط به کتاب «اولویت‌بندی فعالیت‌های تبلیغاتی شرکت‌های سرمایه‌گذاری بورس تهران بر اساس سواد مالی سرمایه‌گذاران با استفاده از رویکرد گام به گام فرایند تحلیل شبکه‌ای» نوشته علی منتظری، ناشر: سنجش و دانش که در سال 1397 منتشر شده است. بیشترین تیراژ 5000 نسخه است که مربوط به کتابهای زیر است:

• آموزش بازاریابی و فروش از طریق اینترنت، مریم شفقی، خلاق،پل، 1389
• جنگ نرم، داوود رنجبران، ساحل اندیشه تهران، 1388
• تبلیغات در رسانه‌های ارتباط جمعی، جیهان احمدرشتی ؛ مترجم:عبدالجلیل شری‌زاده ؛ ويراستار:کاظم مطلق، مهر آرمین، 1384
• نقش عملیات روانی در تغییر رفتار، احمد خورشیدی‌آزاد، موسسه علمی و فرهنگی صاحب‌الزمان (عج)، 1384
• جامعه‌شناسی تبلیغات، علی‌اکبر ترابی، فروزش، 1383

ناشران و نویسندگان مختلف و متنوعی در زمینه تبلیغات کتاب منتشر کرده اند. با این حال جای خالی برخی حوزه های تبلیغات به چشم می خورد مانند بحث های تبلیغات کالا و محصولات کمتر مورد توجه بوده، یا مباحثی مانند قوانین تبلیغات و همینطور تبلیغ کنندگان و سازمانهای تبلیغاتی. بیشتر بحث اقناع، عملیات روانی و جنگ نرم و موضوعات سیاسی تبلیغات مدنظر قرار گرفته است. همچنین جای خالی علوم ارتباطات نیز در این عناوین مشاهده می شود و فقط چند کتاب است که نویسندگان آن از اساتید رشته علوم ارتباطات هستند.

مروری بر وضعیت پژوهش تبلیغات در ایران

مجله های تبلیغات

• جستجوی کلیدواژه تبلیغات در بخش مجلات وبسایت پرتال جامع علوم انسانی[10]، شامل یک یافته است: مجله «دانش تبلیغات»، که آخرین شماره موجود آن در وبسایت مربوط به تیر 1389 (شماره 31) است. دانش تبلیغات مجله ای علمی – کاربردی تبلیغات با موضوع علوم اجتماعی و ارتباطات و دوره انتشار ماهانه است. صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن، مهرداد بوستانچی صف سری، زیر نظر شورای سردبیری است و هیئت تحریریه آن عبارتند از: دکتر رضا تفرشی، مسعود مختاریان، خسرو یحیایی، مهندس ارشیا طاهرخانی، نسرین فروغی، مجتبی هادی، عباس فغانی، علیرضا جعفری، اصغر برج. اولین شماره آن در سال 1382 منتشر شده است. برخی عناوین مطالب این مجله به قرار زیر است:
• تاثیر تبلیغات بر روی کودکان
• تبلیغات و ناوگان حمل و نقل عمومی (بخش دوم و آخر) / حمل و نقل چیست ؟ انواع حمل و نقل از نظر روش جابجایی و وسایل نقلیه چگونه هستند؟
• آسیب شناسی تبلیغات در تئاتر ایران
• ایجاد بازارها و تقسیم بندی آنها (قسمت سوم)
• نمونه هایی از تبلیغات خلاقانه
• گزارش تصویری بیلبوردهای تهران

اما مجلات دیگری هستند که در حوزه تبلیغات منتشر می شوند:

فصلنامه «مطالعات عملیات روانی»

• فصلنامه «مطالعات عملیات روانی» که صاحب امتیاز آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (معاونت فرهنگی، اجتماعی) و به سردبیری دکتر حجت الله مرادی است. دبیر تحریریه و مدیر اجرایی آن امیرهوشنگ طهماسبی پور است. برخی از عناوین مطالب این فصلنامه عبارت است از:
• سخن سردبیر: ضرورت آگاه سازی عمومی از روش های جنگ نرم
• بررسی روش ها و تکنیک های عملیات روانی در اسلام؛ مطالعه موردی دوران حضرت فاطمه زهرا (س)
• ترویج زبان انگلیسی، فرهنگ امریکایی و شیفتگی فرهنگی؛ چالش ها و راهکارها
• بررسی روش های داعش در جذب نیرو با بهره گیری از ابزار رسانه
• تقابل جنگ روانی جمهوری اسلامی ایران و امریکا؛ مطالعه موردی آموزش گروه های تروریستی در سوریه توسط امریکا
• عملیات روانی در اسلام؛ بررسی راهکارها و تکنیک های عملیات روانی مخالفان امام صادق (ع)
• رسانه های اجتماعی: ابزار جنگ های ترکیبی (بخش نخست) / ارتباطات راهبردی ناتو: مرکز تعالی
• معرفی کتاب: عملیات روانی: بررسی جایگاه جنگ نرم در سیره امام سجاد (ع) [11]

دوفصلنامه «مطالعات قدرت نرم»

دوفصلنامه «مطالعات قدرت نرم» دیگر نشریه در حوزه تبلیغات است که صاحب امتیاز آن سازمان بسیج اساتید است. مدیر مسئول آن دکتر مجتبی زارعی، سردبیر دکتر اصغر افتخاری و اعضای هیات تحریریه آن دکتر سید جلال دهقانی، دکتر عبدالرضا سیف، دکتر ابراهیم متقی، دکتر بهرام اخوان کاظمی، دکتر سید امام جمعه زاده، دکتر محمد تقی امینی، دکتر ابراهیم برزگر، دکتر امیر محمد حاج یوسفی، دکتر محمد باقر خرم شاد، دکتر اصغر مشبکی، دکتر امیر ملکی، دکتر محمد نریمانی، دکتر حسین هرسیچ و دکتر سید عبدالامیر نبوی هستند. دوره اول این نشریه مربوط به سال 1389 است. برخی عناوین مطالب این نشریه به قرار زیر است:

• الگوها و شاخص‌های سنجش و ارزیابی کارایی قدرت نرم کشورها
• افول قدرت نرم آمریکا؛ دلایل و پیامدها
• گونه‌شناسی قدرت نرم ایالات متحده با تأکید بر مؤلفه استثناگرایی امریکایی
• کنترل تروریسم سایبری با مدیریت مرزهای فضای سایبر راهبردی
• مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی
• الگوی «مقاومت اسلامی» مبتنی‌بر انسان‌شناسی علامه طباطبایی و شهید مطهری
• تحول مفهوم بازدارندگی در پرتو برجستگی امور معنایی در روابط بین‌الملل [12]

ماهنامه «تبلیغات بازرگانی»

ماهنامه «تبلیغات بازرگانی» ماهنامه ای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و هنری است که صاحب امتیاز آن فرناز صابری

مدیر مسئول و سردبیر آن ایرج قره داغی و دبیر تحریریه آن نرگس فرجی است. شماره های آغازین این مجله مربوط به اواسط دهه 1380 است. برخی عناوین مطالب این ماهنامه عبارت است از:

• تبلیغات را به شبکه های اجتماعی گره نزنید
• سایه پررنگ پنج برند بر تبلیغات تلویزیونی مهرماه ۹۸
• توقف انتشار تبلیغات کاندیداها در شبکه های اجتماعی
• تبلیغات سیاه در حراج جمعه ایران
• تبلیغات کتاب نمی تواند با قواعد تبلیغات بازرگانی هماهنگ باشد
• جادوی بینش مخاطب در تبلیغات وارد می شود
• ورکشاپ “موفقیت در بحران” برگزار شد
• ضرورت تحقیقات میدانی جهت بررسی نگرش مخاطبان نسبت به قاچاق/ تبلیغات ناکام محیطی در استادیوم ها[13]

پژوهش نامه تبلیغ و ارتباطات دینی

«پژوهش نامه تبلیغ و ارتباطات دینی» دیگر نشریه در حوزه تبلیغات است که در دسته بندی موضوعی علوم تربیتی قرار می گیرد. ناشر این نشریه جامعه المصطفی العالمیه، صاحب امتیاز معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم و عنوان قبلی آن پیام مبلغ است. مدیر مسئول نشریه علی معصومی و سر دبیر آن حسن خیری است. [14] اولین شماره این نشریه سال 1392 است. برخی عناوین مقالات آن عبارتند از:

• تحلیل گفتمان نامه‏ های پیامبر(ص) به سران سه کشور ایران، روم و حبشه، سعید رضا عاملی؛ سیده مریم موسویان
• بررسی نقش مسجد در پیشگیری از جرائم در شهر اردبیل، محسن اعلائی؛ حسین بشیری گیوی
• نظریه ی مبادله ی کارکردی (نظریه‌‌ی جامعه‏ شناختی ماخوذ از متون دینی و آراء متفکران مسلمان)، غلامرضا صدیق اورعی؛ احمد فرزانه
• واکاوی جنبش دانشجویی در اندیشه مقام معظم رهبری، حسن خیری؛ مسعود رحمتی
• تلقی از «دیگری» در اندیشه اسلامی، حسن یوسف زاده
• جغرافیای معرفتی به عنوان مبنای مدیریت راهبردی سازمان های فرهنگی جهانی

مبلغان

• «مبلغان» دیگر نشریه حوزه تبلیغات است که در دسته بندی موضوعی فقه و اصول قرار می گیرد که ناشر و صاحب امتیاز آن معاونت تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه علمیه قم است و به صورت ماهانه منتشر می شود. مدیر مسئول این نشریه محمد حسن نبوی و سر دبیر آن محمود مهدی پور است. آخرین آرشیو موجود این نشریه مربوط به سال 1391 است. برخی از عناوین مطالب این ماهنامه عبارتند از:
• رهنمود ولایت
• به آوای پیامبر صلی الله علیه و اله گوش فرا دهیم
• امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از منظر امام حسن عسکری علیه السلام
• شیوه‌های برخورد با خطاکاران سیره امام صادق علیه السلام در برخورد با خطاکاران
• حضرت آمنه علیها السلام بانوی بی‌نظیر بنی‌زهره
• نگاهی به شخصیت حضرت عبدالمطلب علیه السلام اولین مدافع پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله
• یک کتاب در یک مقاله صلح امام حسن علیه السلام پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ ترجمه کتاب:«صلح الحسن علیه السلام»
• زندگی به سبک عالمان ربانی برداشتهایی از زندگی علمای مرحوم در ماه ربیع الاول در موضوع «خانواده»
• سیری در رساله حقوق امام سجاد علیه السلام و بازتاب آن در سیره عملی شهداء
• ماجرای لانه جاسوسی و نمونه‌های آشکار دشمنی استکبار
• تحلیل بیانیه راهبردی رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای حفظه الله
• اصول کار و اشتغال از منظر روایات
• دلایل ارزشمندی فرزندآوری در فرهنگ اسلامی-ایرانی
• عرفانهای نوظهور[15]

فصلنامه «رصد جنگ نرم»

• فصلنامه «رصد جنگ نرم» که ناشر آن دانشگاه امام حسین (علیه السلام) است دیگر نشریه حوزه تبلیغات است که در دسته بندی موضوعی علوم سیاسی قرار می گیرد. مدیر مسئول آن علی محمد نائینی و سر دبیر قاسم قنبری خانقاه است. در حال حاضر انتشار این فصلنامه متوقف شده است.[16] شماره اول این فصلنامه در سال 1392 است و برخی عناوین مطالب آن عبارت است از:
• هزینه های عدم شناخت صحیح ایران، نویسنده : برمن، ایلمان؛ مترجم : حاجی رستملو، قدرت؛
• اندیشیدن در امری باورنکردنی: دولت های خلیج فارس و چشم انداز ایران هسته ای، نویسنده : مالونی، سوزان؛ مترجم : آهنی، محمد رضا؛

ارجاع‌ها

[1] https://www.uast.ac.ir/fa/field/122019/%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C

[2] https://www.uast.ac.ir/fa/field/4201002/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%D8%A7%D8%AA

[3] https://www.uast.ac.ir/fa/field/4203022/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C

[4] https://www.uast.ac.ir/fa/field/4203023/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AD%D8%B1%D9%81%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C

[5] http://www.medianews.ir/courses/sourses/ma-iribu-tv-advertisement/

[6] https://www.unp.ir/news/university/master/5227

[7] http://www.medianews.ir/courses/sooreh-university/

[8] http://www.ketab.ir/BookList.aspx

[9] در پیوست مشخصات این کتابها آمده است

[10] http://ensani.ir/fa

[11] https://www.magiran.com/volume/122571

[12] http://www.spba.ir/

[13] https://www.magiran.com/volume/131616

[14] https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/1534/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA-%D9%88-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C

[15] https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/289/%D9%85%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D9%86

[16] https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/1832